TechOpinie

Een blog over online privacy en tech


Waarom ik sociale media heb verwijderd

Gepubliceerd op

Anderhalf jaar geleden heb ik besloten TikTok te verwijderen. Ik was simpelweg verslaafd, besteedde er een veel te grote portie van mijn tijd. Daarnaast schotelde het meedogenloze algoritme mij om de haverklap video’s voor waar ik boos van werd. Dat was ook deels mijn eigen schuld, doordat ik ruzie ging maken in de comments dacht TikTok dat ik belangstelling had voor deze ellendige categorie van content.

Algoritme?
In dit geval: het stuk software dat aanbevelingen op maat aan je laat zien tijdens het gebruik van een sociaal medium. Als je bijvoorbeeld door Instagram scrolt, worden je berichten getoond waarvan het algoritme vermoed dat jij het interessant vindt.

Recenter heb ik ook Instagram, Snapchat, Twitter, YouTube, Reddit en Facebook verwijderd. En dan niet alleen de apps, nee, ik heb mijn accounts verwijderd. Ik moet zeggen: er ontbreekt mij aan niets door deze beslissing afstand te nemen van de timelines. Nu is dit niet bij uitstek het pad dat iedereen moet nemen, maar misschien is iets vergelijkbaars voor jou wel het overwegen waard. In dit artikel zet ik de potentiële voordelen uiteen.

Mentale gezondheid

Voel je niet schuldig als je jezelf er steeds weer op betrapt achteloos door sociale media-feed te scrollen. De platforms zijn namelijk met opzet ontworpen om jouw aandacht vast te houden. Dit is één van de thema’s waar de alom geprezen Netflix-serie The Social Dilemma de aandacht op heeft gevestigd. De timelines, die vaak een mix weergeven van posts van accounts die je volgt en posts die het algoritme jou aanbeveelt, geven een valse perceptie van verbinding met je medemens. Er is veel wetenschappelijk bewijs van de negatieve impact die sociale media heeft op je welzijn.

Zo slapen mensen die sociale media gebruiken korter, slechter en vanaf een later tijdstip. Met name bij gebruik in de avond.1 Daarnaast is er een verband geconstateerd tussen depressie en sociale media-gebruik.2 Als het voor jou geen optie is om je accounts te verwijderen, dan is er goed nieuws: het beperken van je mediaconsumptie tot een half uur per dag is ook al positief voor je welzijn gebleken. Sociale media zouden in het teken staan van verbinding, maar onderzoek toont aan dat je je juist minder alleen voelt als je er minder tijd aan besteedt.3

Goed, er is veelvuldig onderzoek naar gedaan en er zijn genoeg artikelen geschreven over het effect van sociale media op je mentale gezondheid. Voor mijzelf heeft het lezen van deze onderzoeken mij alleen wakker geschud, maar de nadelen voel ik ook echt. Op Instagram zie je foto’s van je vrienden en vage kennissen, waar ze alles geweldig op orde te hebben. Hun leven is perfect! Geen vuiltje aan de lucht, elke foto is prachtig, elke dag gevuld met quality time en core memories. De waarheid is dat ieders leven ook negatievere aspecten heeft die je liever niet met de wereld deelt. Op Instagram zie je dit niet terug, wat ervoor zorgt dat je onbewust een vals beeld krijgt: ieders leven is perfect, behalve dat van jou.

Heb je sociale media is nodig? Zou je jouw eventuele kinderen afschermen van deze sociale misleiding? Waarom jezelf dan niet? Je hebt sociale media waarschijnlijk niet nodig, althans, in elk geval minder dan je het momenteel gebruikt.

Privacy

Sociale media zijn berucht vanwege hun invloed op de publieke opinie. De hoogste bieder op de advertentieveilingen van de sociale media ontvangen het recht op je aandacht.4 De platforms bestaan niet om je met je kennissen te verbinden, nee, het zijn marketingmachines waar geld wordt verdiend met het vasthouden van je aandacht.

Je gegevens worden verzameld, met als doel je zeer gerichte advertenties te kunnen tonen. Ooit het gevoel gehad dat Instagram of Facebook je gedachten kan lezen? Zo kan het wel voelen om reclame voorgeschoteld te krijgen die perfect op jou als persoon zijn afgestemd.

Door je accounts te verwijderen beperk je niet alleen het aantal plekken waarop je advertenties te zien krijgt, maar maak je het voor de techgiganten uit Silicon Valley ook lastiger om je gegevens te verzamelen.

Filterbubbels

Zonder het te Orwelliaans te laten klinken wil ik ook dit punt even aanstippen. De algoritmes van sociale netwerken hebben door met wat voor posts je interactie hebt. Je belandt zo gemakkelijk in een zogenaamde filter bubble: het algoritme laat je telkens één zijde van elk verhaal zien. Als je interactie hebt met een post over een complottheorie, zul je zulke berichten alleen maar meer getoond krijgen. Polarisatie wordt in de hand gespeeld: links Nederland krijgt bijna alleen maar posts met linkse ideologie te zien, voor rechts vice versa. Gevolg is dat je weinig in aanraking komt met andere standpunten, en mogelijk een minder onderbouwd en genuanceerd wereldbeeld ontwikkelt. Dat is schadelijk, zeker nu minder dan een derde van de Nederlanders nog een krant lezen.5

Een obstakel: FOMO

Fear of missing out. Dit is mogelijk het meest gevoerde argument voor het aanhouden van sociale media-accounts. Zeer begrijpelijk ook, dadelijk mis je een nieuwtje van een familielid of een leuke trend op TikTok.

Wat sociale media betreft blijkt FOMO vaak een irrationele angst. Nieuws van mensen waar je om geeft bereikt jou ook wel zonder Instagram of Facebook. TikTok-trends mis ik niet, al moet ik een actuele meme soms aan mij uit laten leggen door een vriend.

Ik verbaas me trouwens steeds over hoe wereldvreemd ik ben geworden voor de door TikTok gepopulariseerde uitspraken, nu ik een buitenstaander ben. Ik bedoel, ‘bombastic side eye’ was een populaire expressie net nadat ik TikTok verliet. Wat?

Sociale media, en TikTok in het bijzonder, bevatten een hele specifieke subcultuur. Als je daaruit stapt, hoor je nog wel bij de overkoepelende cultuur. Daarom is er geen reden tot zorg.

Nee, ik mis niks. Het gevoel dat je iets misloopt nam bij mij vanzelf af. Nu heb er nauwelijks nog last van. Je hoeft er niet bang voor te zijn. Stel dat je besluit sociale media te verwijderen en je ervaart FOMO, houd dan in gedachten dat een logische, maar ook irreële gedachte is.

Je eigen compromis

Zelf heb ik alle sociale media verwijderd, maar dat betekent niet dat jij dat hoeft te doen.

Door gebruik te maken van de Schermtijd-functie op iPhones of Digitaal Welzijn op (de meeste) Android-telefoons kun je je gebruik van bepaalde apps inperken tot een bepaald aantal uren per dag. Of misschien kun je Snapchat zonder problemen verwijderen, maar besluit je je Instagram-account te houden. Maak je eigen afweging! Maar als je van jezelf vindt dat je te veel tijd kwijt bent op sociale media, denk dan na over ingrijpen.

  1. Scott, H., & Woods, H. C. (2019). Understanding Links Between Social Media Use, Sleep and Mental Health: Recent Progress and Current Challenges. Current Sleep Medicine Reports, 5(3), 141–149. https://doi.org/10.1007/s40675-019-00148-9 ↩

  2. Lin, L. Y., Sidani, J. E., Shensa, A., Radovic, A., Miller, E., Colditz, J. B., Hoffman, B. L., Giles, L. M., & Primack, B. A. (2016). Association between Social Media Use and Depression among U.S. Young Adults. Depression And Anxiety, 33(4), 323–331. https://doi.org/10.1002/da.22466 ↩

  3. Hunt, M. G., Marx, R., Lipson, C., & Young, J. (2018). No More FOMO: Limiting Social Media Decreases Loneliness and Depression. Journal Of Social And Clinical Psychology, 37(10), 751–768. https://doi.org/10.1521/jscp.2018.37.10.751 ↩

  4. Parks, M. (2020, 27 mei). Social media usage is at an All-Time high. That could mean a nightmare for democracy. National Public Radio. https://www.npr.org/2020/05/27/860369744/social-media-usage-is-at-an-all-time-high-that-could-mean-a-nightmare-for-democr ↩

  5. Gebruik van nieuwsmedia. (z.d.). Sociaal en Cultureel Planbureau. Geraadpleegd op 24 augustus 2024, van https://digitaal.scp.nl/mediatijd/gebruik_van_nieuwsmedia/ ↩